Przedwojenne porady ogrodnicze: azalie jest dobrze podlać krwią i saletrą

Oto fragmenty poradnika (pisownia oryginalna):

Krzewy ozdobne

Forsycja jest nadzwyczaj dekoracyjna i cenna dzięki temu, że wśród bogatej rodziny krzewów ozdobnych zakwita najpierwsza. Krzaki forsycji, zasilane i rok rocznie starannie okopywane, rozrastają się szybko i wspaniale, pokrywając gałązki wielką obfitością maleńkich, żółtych kielichów, które w pełnym rozwoju robią wrażenie złocistych gwiazdek. (...)

Magnolia - krzew wspaniały, o królewskiej wprost krasie, zakwita w końcu, lub drugiej połowie kwietnia, zależnie od aury wiosennej. U nas magnolia sadzona bywa w miejscach dobrze osłoniętych, o południowej wystawie. Wegetuje nieźle, aczkolwiek nieraz wymarza. Na zimę wymaga bardzo solidnego przykrywania. Szczególnie młode krzaki magnolii zabezpiecza się bardzo starannie, budując dokoła nich rodzaj szaletu z prostej słomy. Magnolia , sadzona przy willach miejskich, lub w parkach, położonych w sercu miast, udaje się na ogół lepiej, niż na wsi, gdzie wpływy atmosferyczne są silniejsze z powodu braku naturalnej osłony, jaką stwarzają mury domów mieszkalnych, skupionych w miastach. Krzew magnolii jest bogaty i rozłożysty. Dochodzi u nas do pokaźnej wysokości. Zakwitając — pokrywa się całkowicie wspaniałymi kielichami, wydającymi upojną woń. (...) Magnolia wymaga użyźniania ziemi i spulchniania jej, oraz starannego oczyszczania z trawy i chwastów; należy magnolie sadzić na południowej wystawie, pod osłoną domów mieszkalnych, i nie zaniedbywać zabezpieczenia ich na zimę. (...)

Azalia jest krzewem, a właściwie drzewkiem, zakwitającym wczesną wiosną w sposób wspaniały. Odmiany azalii, nadające się do ogrodowej hodowli, mają przy tym jeszcze jedną cechę, jakiej brak azaliom pokojowym: wydają cudowną woń. W przeciwieństwie do swych sióstr doniczkowych, azalie gruntowe udają się dobrze w naszym klimacie. Na kresach wschodnich spotykamy połacie lasów, podszytych tymi wspaniałymi krzewami, które bez pomocy pieczołowitej ludzkiej ręki, dają sobie radę, wegetując z roku na rok bujnie i kwitnąc obficie. (...) Azalie powinny mieć przede wszystkim odpowiednie podłoże. Wegetując pomyślnie tylko w ziemi wrzosowej i liściowej - znoszą i dobrą inspektową, natomiast ziemi polnej, lub ogrodowej - nie znoszą. Miejscem uprzywilejowanym dla naszych azalii ogrodowych, będzie słoneczna grządka, na której wykopiemy głębokie dołki, napełniając je doborową ziemią, zestawioną, jak wyżej: mieszanina z ziemi wrzosowej i liściowej z dodatkiem ziemi inspektowej. Baczne przestrzeganie utrzymywania krzewu azalii w umiarkowanej, lecz stałej wilgoci, zapewnia mu rozwój prawidłowy. Jednorazowe doszczętne wyschnięcie podłoża przypłacają chorobą, lub śmiercią. W okresie tworzenia pąków kwiatowych i zakwitania, azalia potrzebuje wyższego stopnia wilgoci, niż po okwitnieniu. Jest to zresztą zasada tak ogólna, że wydawałoby się zbytecznym zwracać na nią specjalną uwagę. Zasilanie azalii krwią rozcieńczoną i podlewanie saletrą chilijską, rozcieńczoną w wodzie, działa doskonale, tak na obfitość i dorodność kwiatu, jak i na wspaniały, połyskliwy koloryt liści. Zasilać sztucznie azalie należy zarówno w okresie, poprzedzającym kwitnienie, jak i po okwitnieniu, kiedy na pozór zatrzymały się już w rozwoju. (...)Postępując podług powyższych wskazówek, zapewnimy krzewom naszym wspaniałość wyglądu i siłę na okres następnego kwitnienia. Na zimę zabezpieczamy azalie przed mrozem suchymi liśćmi, lub przenosimy do piwnicy. Lepiej jednak pozostawić je na dworze, usuwając przykrycie z chwilą ocieplenia się temperatury. (...)

Bzy. Bez, aczkolwiek mało wybredny na glebę, nie może obejść się bez pewnej pielęgnacji, która polega w pierwszym rzędzie na zasilaniu ziemi wiosną, gnojówką z popiołem drzewnym. (...)

Spirea -Tawuła. To bodaj jeden z najbardziej rozpowszechnionych krzewów ogrodowych. Niezliczona ilość odmian, zakwitających tak wczesną, jak późniejszą wiosną, lub w lecie, stanowi wybitnie podatny materiał skupinowy. Wyższe i niższe krzewy spirei dają się doskonale łączyć z innymi ozdobnymi krzewami, tworząc prześliczne grupy. Spirea rozmnaża się bardzo łatwo przez odrostki krzewów. Ma dar rozgałęziania korzeni, które rozchodzą się dokoła krzewów i wypuszczają wspomniane odrostki. Niewybredna na glebę i wystawę, spirea udaje się w każdym gruncie i każdym położeniu. Prócz przekopywania ziemi pod krzewami i użyźniania jej od czasu do czasu, żadnych innych starań ne wymaga. Zimę znosi doskonale; najsilniejsze nawet mrozy nie szkodzą jej i nie tamują dalszego rozwoju. (...)

Berberys - Kwaśnica. Krzew berberysu nadaje się doskonale, jako ozdobny krzew ogrodowy. Dekoracyjny, szczególniej na jesieni, kiedy pokrywa się purpurowymi jagodami. Berberys kwitnie wiosną, pokrywając się drobnymi, żółtymi kwiateczkami. Sam krzew, bardzo wdzięczny formą, jest mało wybredny tak na glebę, jak i na wystawę. Zastosowanie berberysu dwojakie: ozdobne i praktyczne, albowiem z jagód otrzymujemy konfitury i doskonały sok orzeźwiający, dzięki kwaskowatemu smakowi. Gałązki berberysu, pokryte jagodami są prześliczne w bukietach jesiennych, a stół jadalny, przybrany nimi, wygląda wprost uroczo.(...)

Złoty deszcz - Szczodrzenica - Cytisus laburnum. Ozdobny krzew, o listkach spodem srebrno białych. Zakwita w maju długimi, złocistymi gronami, podobnymi do akacji. Nadzwyczaj dekoracyjny i łatwy do hodowania. Ziemię znosi każdą, nawet piaszczystą. Młode roślinki lepiej jest obsypywać na zimę suchymi liśćmi; starsze — zimują doskonale. (...)

Dereń - świdwa, czyli Cornus. Krzew ozdobny, biało kwitnący, pokrywa się na jesieni dosyć dużymi, czerwonymi jagodami. Jagody te, bardzo soczyste, używane są na konfitury i soki. Wiele ładnych odmian, niektóre o liściach upstrzonych. Wymagania minimalne - zimuje doskonale. (...)

Kalina - Viburnum. Kalina bywa hodowana, jako krzew ozdobny w ogrodach naszych. Odznacza się pięknymi, białymi kwiatami, zebranymi w podbaldaszki. Rośnie też dziko w całej Europie. Lubi miejsca zacienione i wilgotne. Kalina ozdobna, czyli tak zwany Boule de Neige, tak często spotykana w parkach i ogrodach, zakwita w maju. Odznacza się kwiatem bardzo dekoracyjnym, w kształcie dużych kul, składających się z drobnych, białych kwiatów. Liście duże i piękne. (...)

Porzeczka - Ribes. Dzika, czyli tak zwana Złota Porzeczka, jest krzewem ozdobnym, sadzonym chętnie w skupinach krzewów ogrodowych. Kwitnie żółto, wydaje owoce niejadalne. Złota porzeczka udaje się łatwo w każdej glebie. Dosyć wytrzymała na suszę, nie cierpi od mrozu. Lubi jednak miejsca zacienione i wilgotne, w których lepiej i bujniej wegetuje. Pielęgnacji nie wymaga żadnej, prócz oczyszczania ziemi z chwastów i zasilania jej od czasu do czasu. Rozmnaża się najlepiej z odkładów, lub też przez rozdziela nie starych krzewów.(...)

Śnieguliczka czyli Makowina rosnąca we wszystkich prawie ogrodach naszych, jest krzewem niewielkim, pokrywającym się wczesną wio sną małymi, różowymi kwiatkami. Listki ładne, drobne; owoc w postaci białych kuleczek, które są źródłem tak wielkiej radości dla dzieci, wydają bowiem przy zdeptaniu słaby odgłos, podobny do strzału pistoletowego. Śnieguliczki, niewybredne na glebę i położenie, doskonale znoszą nasz klimat. Rosną wdzięcznie, nie wymagają żadnych specjalnych starań. Przycinane, mogą być sadzone w pierwszym rzędzie skupin ozdobnych. (...)

Leszczyna - Corylus. Leszczyna, czyli tak zwany Orzech Laskowy, ma podwójne zastosowanie. Sadzimy ją bowiem w ogrodach, jako krzew ozdobny, który przy tym daje nam smaczne i cenne owoce. Leszczyna udaje się najlepiej w ciepłej i słonecznej wystawie; w miejscach zacienionych rośnie również, jednak słabiej owocuje. Orzechy laskowe prowadzić można dwojako: w formie tak krzewów, jak i drzew. W pierwszym wypadku należy usuwać wszystkie gałęzie, wychodzące z korzenia, aby krze wy nie zagęszczały się zbytnio, co wpływa ujemnie na owocowanie; w drugim pozwalamy wyrosnąć tylko jednemu pędowi i przycinamy go na wysokości mniej więcej 60 cm., do 1 m., dla otrzymania korony. Wszystkie poboczne pędy, jakie wychodzą z ziemi, wycina się jak najstaranniej. Leszczyna da się doskonale zastosować do tworzenia żywopłotów, które mają na celu osłonięcie całego ogrodu, lub niektórych jego części. Na żywopłoty wybieramy odmiany, odznaczające się silnym wzrostem, i sadzimy je co 3 metry (...)

Bukszpan - Buxus. Bukszpan karłowy, używany do obsadzania grządek, zielony całą zimę, hoduje się doskonale w ogrodach naszych. Większy, wyrasta w bujne krzewy, a jako delikatniejszy wymaga osłony przed mrozami. Lubi ziemię żyzną i bogatą w naturalną wilgoć. Wystawę raczej słoneczną. (...)

Bez pospolity, czyli Bzowina - Sambucus to krzew, ogólnie w ogrodach wiejskich spotykany. Liście i kwiaty wydają specyficzną woń, ostrą i niezbyt przyjemną. Sam krzew jednak rozrasta się szybko i bujnie, jest doskonały do sadzenia w grupach i tam, gdzie chodzi o szybkie zakrzewienie, np. o osłonięcie blisko położonych budynków. Zakwita w czerwcu i początkach hpca bardzo obficie, dużymi bukietami, złożonymi z licznych, maleńkich, silnie pachnących kwiatów. Po okwitnieniu owocuje czarnymi, soczystymi jagodami. (...)

Caragana, czyli akacja żółta syberyjska, jest najozdobniejsza w okresie rozwijania młodych listków, które wówczas odznaczają się srebrzystą barwą. (...)

Ligustrum — to krzak, pokryty drobnymi, lśniącymi, tęgimi listkami, trzymającymi się na krzewach aż do zimy. Krzew specjalnie podatny do strzyżenia. Można mu nadawać dowolne formy, tworząc zeń stożki, kule i t. p. (...)

(...) Na ogół wszelkie krzewy lepiej sadzić jesienią, z chwilą, kiedy soki przestaną krążyć, a krzew zrzuca liście. Dawniej trzymano się zasady przenoszenia z miejsca na miejsca krzewów bardzo młodych, w pierwszym stadium rozwoju: krzew taki zakorzeniał się, wprawdzie, łatwo i pewnie, jednak dzieliło nas długich kilka lat od chwili, w której zaczął spełniać należycie swoje dekoracyjne i estetyczne posłannictwo. Dzisiaj, przeciwnie: sztuka ogrodnicza pozwala na przenoszenie krzewów i drzew o rozroście pokaźnym, bez najmniejszej szkody dla delikatnych nawet okazów.

(...) Uprawa ziemi pod krzewy, jest rzeczą nie mniej ważną, jak dobranie odpowiedniej pory, Najlepiej będzie zregulować grunt, użyźnić go nawozem i dopiero przystąpić do sadzenia krzewów. Pod każdy poszczególny krzew, należy wykopać głęboki dołek, a w razie, gdyby gleba, na jakiej

mamy zamiar tworzyć skupiny, lub sadzić okazy pojedyńcze, budziła w nas pewne wątpliwości, co do swoistej wartości i bogactwa, — dołki te wypełnić dobrą ziemią ogrodową, wymieszaną z kompostem.

(...) Skupiny i pojedyncze krzewy, hodowane na tle trawników, wymagają specjalnego starania, albowiem przy pierwotnym sianiu trawy, lub podsiewaniu miejsc ogołoconych, lekkie ziarno przenosi się łatwo z wiatrem nieco dalej, a trawa chętnie i bujnie rozrasta się w cieniu krzewów. Otóż takie uformowanie się trawników pomiędzy krzewami, tamuje ich normalny rozrost, albowiem przyczynia się do zbicia ziemi w trudno przepuszczalną bryłę, pokrytą darnią, a przy tym odbiera krzewom część przynależnego im pożywienia.

(...) Poszczególne krzewy, wymagające intensywnego zasilania, dobrze jest podlewać gnojówką, ale na ogół wystarczy jesienne pokrycie ziemi nawozem, i niezbyt głębokie przekopanie. Opady jesienne i zimowe powodują łatwo prze dostanie się wszystkich pożywnych cząstek nawozu aż do

głębszych warstw ziemi, a co za tym idzie — i do korzeni.

Źródło: Mój ogródek : podręcznik uprawy drzew, kwiatów, warzyw, ziół lekarskich oraz roślin pokojowych według Bibl. "Życie Praktyczne" Tow. Wyd. "Bluszcz". 1939